شیروان

چگونگی پیدایش و قدمت تاریخی

 با توجه به آثار قدیمی موجود و بنابر شواهد تاریخی ، اقوام پارت در ناحیه ی شیروان حکومت می کردند که قبورشان در اقصی نقاط منطقه و نیز در قسمت های جنوب و جنوب شرقی تپه نادین ( تپه نادری ) وجود داشته است .

در کتاب ایران عهد باستان تألیف دکتر محمد جواد مشکوری می خوانیم که چند شهر از جمله شیروان در قسمت بالای رود اترک به عنوان پایتخت اشکانیان بوده است.

« استرابون » جغرافیدان و مورخ یونانی ، معتقد بود ، که امپراتوری مقتدر که در تاریخ به نام « کوشانیان » خوانده می شوند . در دشت استاونه که یکی از ساتراپهای هجده گانه بوده و شهر شیروان را نیز شامل می شده ، تاسیس شده بود .

با این که از زمان سلسله ی طاهریان تا غزنویان از شیروان و شهرهای مجاور آن ذکری به میان نیامده است ، اما قرائن گویای آن است که شیروان در این دوره به صورت قصبه ای بوده است که از دلایل بارز آن وجود سنگهای قبور گورستان قدیمی شهر است .

  مکان اولیه این شهر در غرب شهر قدیمی شیروان ( اطراف منصوریه ) یعنی در محله گون پالی قرار داشته و مرکزیت شهر نیز از زمان صفویه به اطراف نازین تپه (ارگ) با محل فعلی شهر قدیم ( کهنه شهر ) انتقال پیدا می کند .

شیروان در دوره صفویه و افشاریه از تاریخ بسیار غنی برخوردار بود ، بطوریکه در این دوره ، از مراکز مهم تصمیم گیری های سیاسی بوده است که وسعت شهر با برج و بارو های اطراف آن و نیز وقایع تاریخی در ارتباط با آن ، از جمله کوچاندن اکراد از ولایت های غربی توسط شاه عباس اول به این سامان ، گویای این امر است .

بین سالهای1250 تا 1264هجری قمری در زمان پادشاهی محمد شاه قاچار ، از مناطق مهم اصلی درگیریها و جنگهای حکام محلی بوده است .

از وقایع تاریخی مهم این دوران نیز می توان به مسافرتهای ناصر الدین شاه به این خطه و قرار داد فیروز با روسیه ترازی اشاره کرد . ( سازمان جغرافیای نیروهای مسلح ، 1384 ، 33 )

در جای دیگری آورده اند شیروان 137 سال قبل از میلاد و در زمان میترادات ( مهرداد) پادشاه اشکانی یکی از آبادی های ایالت آستاونه از ساتراپ ( ایالت یازدهم ) پارت ها بود . شیروان در زمان  صفویه مرکز تصمیم گیری شمال خراسان بود .

جمعیت حدود 6500  نفر ، در سال 1285 /ش کشور ایران به چهار ایالت و چندین ولایت تقسیم شد که خراسان و سیستان و بلوچستان یکی از چهار ایالت کشور بود و شیروان یکی از ولایات خراسان . ( پیرزاده ، 1386 ،33 )

در سال 1308 بر اثر زلزله ای شدید شهر قدیم به کلی ویران شد . پس از تخریب شهر قدیم شهر جدید با اعزام کارشناسان در قسمت شرق و شمال شرق شهر قدیم با نقشه مهندسی که متشکل از یک فلکه بزرگ یک هکتاری و چهار خیابان وسیع بود آماده سازی شد . بتدریج با گذشت زمان ، شهر در اطراف میدان اصلی گسترش یافت ، به صورتی که مساحت شهر در سال 1343 بالغ  بر 5/2 میلیون متر مربع (250 هکتار) می شد .

پیشینه تاریخی شیروان:

شهرستان شیروان با توجه به موقعیت مناسب زیست محیطی و راهبردی از دیرباز مورد توجه جمعیت­های انسانی بوده و مسکونی شده است. پراکندگی زیاد محوطه­های باستانی از دورۀ پیش از تاریخ تا دورۀ اسلامی نشان دهندۀ اهمیت این منطقه در طول تاریخ است. تپه ارگ نادری در مرکز شهر شیروان و تپه دوین در روستای دوین در زمرۀ قدیمی­ترین استقرارهای درۀ رود اترک به شمار می­روند که قدمت سکونت در آنها به حدود شش هزار سال پیش می­رسد. در بخشهای مختلف این شهرستان بقایای محوطه­های استقراری و قلعه­های بارودار مربوط به دورۀ اشکانی و ساسانی شناسایی شده که احتمالاً بخشی از یک شبکه تجاری سازماندهی شده را تشکیل می­دادند که در دوره­های مذکور در تعالی فرهنگی استان نقش بارزی را ایفا می­کرده است.

    نام خراسان که به اعتقادبرخی ازقرن پنجم میلادی به بخش وسیعی از قلمرو شرقی ایران اطلاق شده مرکب از دو واژه (( خوره )) ، (خورشید) و (( آسان )) ، (برآمد) است و معنی آن را  برخی ((طرف مشرق)) گفته اند . برخی((مطلع آفتاب)) ؛ برخی (( سرزمین خورشیدطالع )) و عده ای ((خاورزمین) وگروهی ((مشرق)) که در زبان پهلوی هم به همان معنی آمده است .

ازنظر تقسیمات کشوری تاسال 1382، استان خراسان بصورت یکپارچه وبه عنوان استان واحد در نظرگرفته می شد که شامل 28شهرستان،86شهر،88بخش و234دهستان بودامادرسال 1383 وطبق آخرین تغییرات کشوری به 3استان با نامهای خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی مجزاو مستقل از یکدیگر شدند.براین اساس استان خراسان شمالی شامل 6شهرستان ، 14 شهر، 15 بخش و40 دهستان دارد.

شهرشیروان بعنوان مرکز شهرستان درمختصات جغرافیایی 37 درجه و23 دقیقه عرض شمالی و57 درجه و45 دقیقه طول شرقی قرار داشته وارتفاع آن 1110مترازسطح آبهای آزاد بوده ودرفاصله 195 کیلومتری شمال غربی مشهد ( مرکز استان خراسان رضوی ) و52 کیلومتری شهر  بجنورد مرکز استان خراسان شمالی قرار دارد . مسـاحت شهـرحدود 50 کیلومتر مربع ، برابر با 5000 هکتار است . شهرستان شیروان ازجمله شهرهای قدیمی استان بوده وقدمت آن به پیش از اسلام می رسد. از لحاظ تقسیمات کشوری ، شیروان درسال 1316 به بخش تبدیل ودرسال1339نیز به مرکز شهرستان تبدیل گردیده وفرمانداری درآن ایجاد گردید .گر چه شیروان به عنوان شهر شناخته می شد ولی  ازسال 1344 به بعد به صورت رسمی دارای شهرداری شد.

غذاهای محلی شیروان

قتلمه، چلپه، اگنجه، شیرمال، ساج نونه، فطیر، قاق، چریش لی فطیر، جزلق لی فطیر، کلوچه برنجی، چزمه، قوتاب(قطاب)، یخنه پلو، آبگوشت، سمسمه، دیمه دنی، قیش، کچه(کاچی)، نون قاتق، پی او، درشوگرم، آش رشته، یارمه، مسدوه، فرنی، شیره داغ، تلخان، آش قلیه

 

 

جغرافیای سیاسی شهرستان شیروان:

شهرستان شیروان در شمال شرقی استان خراسان شمالی قرار گرفته و از شمال به کشور ترکمنستان، از جنوب به شهرستان اسفراین، از شرق به شهرستان فاروج و از غرب به شهرستان بجنورد محدود می شود. فاصله مرکز شهرستان شیروان تا مشهد مقدس 195 کیلومتر و تا شهر بجنورد، مرکز استان خراسان شمالی، 52 کیلومتر است

جغرافیای طبیعی شهرستان شیروان:

شهرستان شیروان در درۀ رود اترک بین رشته کوه­های کپه داغ در شمال و آلاداغ در جنوب شکل گرفته است. آب و هوای این منطقه در تابستان­ها معتدل و در زمستان­ها بسیار سرد است. به دلیل وجود منابع آب کافی، از جمله رودخانه اترک و شاخاب های متعدد آن، کشاورزی در منطقه رونق دارد.